در دنیای تحلیل داده‌ها، انتخاب نوع نمودار مناسب تأثیر مستقیمی بر کیفیت تحلیل و درک بهتر از داده‌ها دارد. یکی از ابزارهای پرکاربرد در این مسیر، هیستوگرام (Histogram) است. اما بسیاری از افراد نمی‌دانند که دقیقاً چه زمانی باید از هیستوگرام استفاده کنند و چه تفاوتی با سایر نمودارها دارد.
در این مقاله به شما کمک می‌کنیم بفهمید هیستوگرام چه زمانی کاربرد دارد، چه نوع داده‌هایی برای آن مناسب هستند و هنگام استفاده از آن باید به چه نکاتی توجه کنید.
هیستوگرام چیست؟
هیستوگرام نوعی نمودار ستونی است که برای نمایش توزیع فراوانی داده‌های عددی پیوسته استفاده می‌شود. این نمودار، داده‌ها را به بازه‌های عددی مشخص (که به آن‌ها bin یا bucket گفته می‌شود) تقسیم می‌کند و نشان می‌دهد که در هر بازه چه تعداد داده وجود دارد.
فرض کنید شما داده‌هایی از مدت‌زمان استفاده کاربران از اپلیکیشن خود دارید. با استفاده از هیستوگرام می‌توانید ببینید که بیشترین کاربران چقدر زمان صرف استفاده کرده‌اند و آیا این توزیع یکنواخت است یا متمرکز در یک بازه خاص.
تفاوت هیستوگرام و نمودار ستونی
یکی از اشتباهات رایج در تحلیل داده‌ها، اشتباه گرفتن هیستوگرام با نمودار ستونی (Bar Chart) است. هرچند ظاهر این دو نمودار تا حدی شبیه است، اما کاربرد و نوع داده‌هایی که نمایش می‌دهند متفاوت است.
هیستوگرام برای داده‌های عددی و پیوسته طراحی شده است. به عنوان مثال، داده‌هایی مثل قد افراد، درآمد ماهیانه، یا زمان استفاده از یک سرویس، همگی عددی و پیوسته هستند و به خوبی با هیستوگرام قابل تحلیل‌اند.
در مقابل، نمودار ستونی برای نمایش داده‌های گسسته یا طبقه‌بندی‌شده مناسب است. مثل تعداد مشتریان در هر شهر، یا تعداد فروش در هر دسته‌بندی محصول.
همچنین، در هیستوگرام ستون‌ها به هم چسبیده‌اند چون بازه‌ها به صورت پیوسته در ادامه هم قرار دارند، در حالی که در نمودار ستونی بین ستون‌ها فاصله وجود دارد چون هر ستون نماینده یک دسته مجزا است.
چه زمانی از هیستوگرام استفاده کنیم؟
هیستوگرام ابزار بسیار مفیدی است، اما تنها در موقعیت‌های خاصی بهترین کارایی را دارد. در ادامه مواردی را معرفی می‌کنیم که هیستوگرام انتخاب ایده‌آلی برای تحلیل داده است:
داده‌ها عددی و پیوسته باشند
اگر متغیر شما عددی است و مقادیر آن می‌تواند به صورت پیوسته روی محور عددها پخش شود (مثل قد، وزن، زمان، نمره، درآمد و ...)، هیستوگرام می‌تواند توزیع این مقادیر را به خوبی نمایش دهد.بررسی توزیع داده‌ها
آیا داده‌ها به صورت یکنواخت توزیع شده‌اند؟ آیا بیشتر مقادیر در یک بازه خاص متمرکز هستند؟ آیا توزیع نرمال داریم یا چوله به چپ یا راست؟ هیستوگرام به این سوالات پاسخ می‌دهد.شناسایی نقاط پرت یا غیرعادی (Outliers)
گاهی وجود چند مقدار بسیار زیاد یا کم، کل میانگین یا تحلیل شما را تحت تأثیر قرار می‌دهد. هیستوگرام به خوبی این مقادیر غیرعادی را نشان می‌دهد.مرحله تحلیل اکتشافی داده (EDA)
در مراحل اولیه بررسی داده‌ها، هیستوگرام یکی از ابزارهای پایه برای فهم بهتر توزیع و وضعیت داده است.
نکات مهم برای ساخت هیستوگرام خوب
برای اینکه هیستوگرام واقعاً به شما کمک کند، باید در ساخت آن به چند نکته مهم توجه کنید:
انتخاب درست تعداد بازه‌ها (binها):
اگر تعداد بازه‌ها خیلی زیاد باشد، نمودار بیش از حد شلوغ می‌شود و تفسیر آن سخت خواهد بود. اگر خیلی کم باشد، جزئیات مهم پنهان می‌شوند. بهترین روش این است که چند حالت مختلف را امتحان کرده و نموداری را انتخاب کنید که تعادل خوبی بین سادگی و جزئیات دارد.برچسب‌گذاری دقیق محورها:
محور افقی باید بازه‌های عددی (مثل زمان، وزن یا نمره) را نشان دهد و محور عمودی تعداد داده‌ها در هر بازه را.اجتناب از مقایسه بین گروه‌ها:
اگر هدف شما مقایسه عملکرد یا ویژگی گروه‌های مختلف است (مثلاً فروش در شهرهای مختلف)، هیستوگرام انتخاب درستی نیست. در این مواقع، نمودار ستونی یا نمودار جعبه‌ای گزینه بهتری هستند.
مثال کاربردی از هیستوگرام
فرض کنید شما اطلاعاتی از مدت‌زمان حضور کاربران در وب‌سایت خود جمع‌آوری کرده‌اید. این داده‌ها نشان می‌دهد که:
عده‌ای کمتر از ۲ دقیقه در سایت بوده‌اند
بخش بزرگی بین ۲ تا ۵ دقیقه زمان گذاشته‌اند
تعدادی بین ۵ تا ۱۰ دقیقه حضور داشته‌اند
و گروه کوچکی بیش از ۱۰ دقیقه فعال بوده‌اند
هیستوگرام این داده‌ها را به‌صورت تصویری نمایش می‌دهد و به شما کمک می‌کند تصمیم بگیرید که چگونه تجربه کاربری یا محتوای سایت را برای کاربران بهینه کنید.
نتیجه‌گیری
هیستوگرام یکی از قدرتمندترین ابزارهای تحلیل داده است، به‌خصوص زمانی که می‌خواهید بفهمید داده‌ها چطور در طول یک محور عددی توزیع شده‌اند.
اگر با داده‌های عددی و پیوسته کار می‌کنید و می‌خواهید درک عمیق‌تری از ساختار و رفتار آن‌ها داشته باشید، هیستوگرام نقطه شروعی عالی برای تحلیل است.
در تحلیل داده‌های واقعی، همیشه از خودتان بپرسید:
آیا می‌خواهم توزیع یک متغیر را ببینم؟
اگر جواب مثبت است، هیستوگرام همان ابزاری است که باید به سراغش بروید.
